Υπερ - εξειδίκευση στην παιδεία

Διοχετεύουμε μεγάλο μέρος της ενέργειάς μας στη μισθωτή εργασία, δίχως, ωστόσο, να υπάρχει μεγάλη δυνατότητα δημιουργίας και ατομικής πρωτοβουλίας. Τα όρια της δουλειάς στενεύουν ολοένα και περισσότερο, το αντικείμενο εργασίας είναι ιδιαίτερα περιορισμένο, καθώς αυτό απαιτεί η αγορά, όπως ορίζουν και οι ειδήμονες οικονομολόγοι. Η προσαρμογή, όμως, και ο προσανατολισμός προς την ελεύθερη παγκόσμια αγορά έχει διαφοροποιήσει άρδην την προσωπική εργασία, ενώ το πάθος για εξοικονόμηση κόστους συγκράτησε την ευρύτητα του εργασιακού πεδίου δράσης. Πλέον δεν είναι επιθυμητή η γνώση και η κατανόηση πολλών διαφορετικών επιστημονικών πεδίων, αλλά επιδιώκεται η ενασχόληση και η ανάπτυξη υπερ-δεξιοτήτων μόνο σε ένα τομέα. 

Η εξειδίκευση ως φαινόμενο έχει διογκωθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, εφόσον τα παγκόσμια σύνορα χαλαρώνουν συνεχώς, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον ακόμα μεγαλύτερο ανταγωνισμό μεταξύ του εργατικού δυναμικού. Καθώς η πανεπιστημιακή εκπαίδευση διαχέεται στην παγκόσμια κοινότητα, μολονότι υπάρχουν μεγάλες μορφωτικές ανισότητες, τα επαγγελματικά προσόντα που απαιτούνται, ναι μεν, διευρύνονται, αλλά είναι πολύ συγκεκριμένα. Η επιλογή του καλύτερου, του master από τους επιχειρηματικούς κολοσσούς γίνεται με βάση πολύ αυστηρές προδιαγραφές τις οποίες, οπωσδήποτε, οι διεκδικητές των θέσεων οφείλουν να τηρούν πιστά. 

Η τυποποίηση της εργασίας και η βάναυση εκμηχάνιση της καθημερινότητας οδηγούν τον άνθρωπο αγόγγυστα απλώς στην συγκέντρωση δεξιοτήτων κι όχι στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς μας. Παρόλο που τα εκπαιδευτικά ιδρύματα διατυμπανίζουν διαρκώς την αξία της κριτικής σκέψης ως εφαλτήριο πρωτίστως για την προσωπική ολοκλήρωση, προχωρούν ανελλιπώς σε συστολή του επιστημονικού ορίζοντα των προγραμμάτων τους. Ανταποκρινόμενοι και άμεσα συνδεδεμένοι με την αγορά εργασίας, όπως ισχυρίζονται, δημιουργούν τμήματα με μεγάλη στενότητα όσο αφορά το αντικείμενο δράσης, μη ευέλικτα, αλλά εναρμονισμένα στην οικονομική παραγωγή.

Βεβαίως, οι στόχοι που ακολουθούν τα πανεπιστήμια παγκοσμίως δέχονται έντονη αμφισβήτηση για την αποτελεσματικότητά τους και τη λειτουργική τους δομή. Υπερ - εξειδικεύοντας το  ανθρώπινο δυναμικό της κοινωνίας, δημιουργούνται προβλήματα σφαιρικής γνώσης της πραγματικότητας με σοβαρές επιπτώσεις και στην επαγγελματική πορεία τους. Μπορεί, σήμερα, ο εργαζόμενος να γνωρίζει σχεδόν κάθε πτυχή ενός τομέα, να μορφώνεται στενά και επιλεγμένα μόνο για τις ανάγκες της οικονομίας, οι αποφάσεις, όμως, που λαμβάνει και οι αντίστοιχες πρακτικές του έχουν ευρύτατες επιπτώσεις και σε άλλους τομείς.

Μη γνωρίζοντας σχεδόν τίποτα άλλο εκτός από την στενή δουλειά  του, δεν μπορεί ούτε να υπολογίσει ούτε να συνειδητοποιήσει τις, τυχόν, αλλαγές που θα συμβούν από τη δική του σταδιοδρομία. Αποκομμένος σιγά σιγά από την υπόλοιπη επιστημονική εξέλιξη, ακόμη και από την κοινωνία, δεν διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις έτσι ώστε να βρίσκει μια πτυχή της αλήθειας των πραγμάτων πίσω από την επιφανειακή τους διάσταση. Αδυνατεί να βρει νόημα σε κάτι διαφορετικό από ότι έχει συνηθίσει, στη τελική φάση χάνει και το ίδιο το νόημα της ζωής. 

* Το οξύμωρο στο ζήτημα της υπερ - εξειδίκευσης, η οποία ξεκινά ως διαδικασία μέσα από τους θεσμούς της παιδείας και συνεχίζεται μια ολόκληρη ζωή, έγκειται στο γεγονός ότι, τελικά, εμποδίζει τους ανθρώπους να διεκδικούν μια εργασία. Αν και οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι οι ανάγκες της οικονομίας αλλάζουν με μεγάλη ταχύτητα, προωθούν τα στενά πεδία επαγγελματικής δράσης για χαμηλότερο κόστος και μεγαλύτερη αποδοτικότητα. Επομένως, οι άνθρωποι γίνονται μη ευέλικτοι σε μια διαρκώς εναλλασσόμενη κοινωνία και αντιμετωπίζουν σοβαρά το πρόβλημα της ανεργίας, καθώς και της αεργίας! Η οικονομία, δυστυχώς, είναι απρόσωπη, ψυχρή, όπως φαίνεται, αδιαφορεί για τις ηθικές αξίες, αφού προβάλλει τις επιθυμίες της αόριστης αγοράς. *