Timeo hominem unius libri (Φοβάμαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου)

Έως και σήμερα είναι απροσδιόριστο αν και τα πόσο υπάρχουν όρια στο σύμπαν, ωστόσο η ανθρώπινη ανοησία καθημερινά αποδεικνύει πως είναι άπειρη και δύσκολα τιθασεύεται από τους πιο νοήμονες! Πολύ λίγοι είναι εκείνοι που έχουν μάθει να ακούνε και όχι μόνο να απαιτούν να τους ακούνε. Δυσκολευόμαστε να αποδεχτούμε διαφορετικές απόψεις και τις περισσότερες φορές προσπαθούμε να αποδείξουμε ότι εμείς έχουμε δίκιο.

Ο φόβος είναι από τους μεγαλύτερους εχθρούς της ανθρώπινης δραστηριοποίησης, όμως και η ημιμάθεια οδηγεί τα άτομα στην καθήλωση και την πνευματική στασιμότητα. Φοβόμαστε αυτό που δεν γνωρίζουμε και για αυτό δεν θέλουμε να το μάθουμε. Εκείνος που δεν έχει ευελιξία στο τρόπο σκέψης του, αγνοεί να ερμηνεύσει τα νέα δεδομένα που του παρουσιάζονται, ο μονοδιάστατος άνθρωπος αποτελεί μια "εν δυνάμει" κοινωνική απειλή.

Κυκλοφορεί διάχυτα η άποψη ότι ο αμόρφωτος άνθρωπος, ο μη "καλλιεργημένος", έχει και μια μονομερή οπτική θεώρηση όσων συμβαίνουν γύρω του. Φυσικά, η παιδεία αποτελεί το απαραίτητο εφόδιο για την ανάπτυξη μιας ολόπλευρης προσωπικότητας. Όμως μήπως δεν προσφέρεται από την κοινωνία η "κατάλληλη" παιδεία; Το παιδί από μικρή ηλικία έως ότου ενηλικιωθεί δεν μαθαίνει να σκέφτεται και να επιχειρηματολογεί λογικά, αλλά απλώς μαθαίνει γνώσεις. Επιβλαβής δεν είναι μόνο η στείρα, μηχανοποιημένη απομνημόνευση, αλλά και η απουσία συνομιλίας και, κυρίως, η εξατομίκευση του μαθήματος στα προσωπικά δεδομένα του καθενός.

Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει, εκτός από υλικοτεχνική υποδομή, και την κατάλληλη θέληση από τους μεγαλύτερους ώστε να εκπαιδεύσουν τους μικρότερους. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν στηρίζεται μόνο σε ένα βιβλίο, αλλά σε μια σειρά από βιβλία τα οποία κινούνται, όμως, σε κάποια συγκεκριμένα πρότυπα. Το μειονέκτημα είναι ότι είναι τέτοια η παιδαγωγική δομή ώστε ο άνθρωπος προσκολλάται σε αυτά τα εγχειρίδια και δεν προχωρά πέρα από αυτά. Δεν έχει όρεξη, ούτε κέφι ώστε να αναπτυχθεί η γόνιμη περιέργειά του.

Και η ίδια η απρόσωπη αγορά δεν θέλει ολοκληρωμένους χαρακτήρες, αλλά υπερεξιδικευμένους ανθρώπους που θα καλύπτουν τις ανάγκες της. Ένας καλός γνώστης ενός μόνο επιστημονικού τομέα δεν ασχολείται με τίποτα άλλο πέρα από την ειδικότητά του, επομένως είναι και αυτός μονοδιάστατος. Η παιδεία που έχει λάβει δεν ασχολήθηκε με την ανάπτυξη της επιχειρηματολογίας του, βάση για την εποικοδομητική συζήτηση, αλλά το άτομο ακολουθώντας τυποποιημένους γνωστικούς κανόνες αναρριχήθηκε κοινωνικά και οικονομικά.

Η διαφορά ενός "διαβασμένου'' - μονοδιάστατου ανθρώπου και ενός ''αδιάβαστου'' - μονοδιάστατου πηγάζει από τις δραστηριότητες που προβαίνει ο καθένας. Εκείνος ο οποίος έχει διαβάσει και εξειδικευθεί σε έναν κλάδο έχει συνηθίσει να αποδέχεται πολλά πράγματα τα οποία δεν καταλαβαίνει απολύτως και πορεύεται έτσι στη ζωή του. Αντιθέτως εκείνος ο οποίος δεν έχει ασχοληθεί και δεν έχει διαβάσει τίποτα είναι άνθρωπος ο οποίος αποκτά γνώσεις μέσω της εμπειρίας και από παλαιότερους ειδήμονες. Ο ''αδιάβαστος'' μπροστά στη θέαση κάτι διαφορετικού εκπλήσσεται και αντιδρά πολύ πιο έντονα σε κάτι μη συνηθισμένο, επιδιώκοντας να αλλάξει την κατάσταση.    

Ένας μη καλλιεργημένος, σύμφωνα με τα κοινωνικά κριτήρια, άνθρωπος, ίσως, εκδηλώσει την αντιπάθειά του, σε κάτι ξένο προς αυτόν, και με βίαιο τρόπο, καθώς δεν γνωρίζει να εσωτερικεύει τις έντονες ψυχοσωματικές του παρορμήσεις. Πάντως και οι άλλες, ''καλλιεργημένες'' ομάδες δεν συμφιλιώνονται με την ιδέα της διαφορετικότητας, απλώς κρύβουν τα συναισθήματά τους. Όταν, όμως, αισθανθούν πως αυτοί πλέον νιώθουν ξένοι μέσα στους τόσους διαφορετικούς (πχ περιοχές με πολλούς μετανάστες ή γκέι) τότε οι καλλιεργημένοι γίνονται οι χειρότεροι όλων! Διότι χρησιμοποιούν ότι γνώσεις έχουν για να ανατρέψουν τις υπάρχουσες συνθήκες.

Επομένως με αυτή την έννοια η κοινωνική πλειονότητα είναι εν δυνάμει μονομερής. Μήπως για αυτό και σήμερα ακραία κινήματα απηχούν πλέον σε όλες τις κατηγορίες ανθρώπων;